Verslaving is een toestand van fysieke en/of mentale afhankelijkheid van een middel (zoals drugs, alcohol en medicijnen) of een gewoonte (zoals seks, gokken, eten en gamen). Het verkrijgen en het gebruiken daarvan neemt mensen zodanig in beslag, dat het ten koste gaat van een goed dagelijks functioneren. Als je verslaafd bent, hebt je steeds meer nodig om een bevredigend effect te bereiken (tolerantie). Bij onthouding treden fysieke of psychische ontwenningsverschijnselen op. Ondanks een voornemen te stoppen, ben je niet in staat duurzaam weerstand te bieden aan de krachtige verleiding. Zo ontstaat een patroon van aanhoudend gedrag of gebruik en oplopende problemen.

Een gewoonte of het gebruik van een middel leidt niet altijd tot misbruik of tot problemen. Verslaving ontstaat geleidelijk en dringt langzaam door in meer levensgebieden. Mensen worden voortdurend bezet door de behoefte aan bevrediging. Wanneer ze hiervan afgesloten zijn, zijn ze onrustig en gespannen. Net als het ontstaan is ook de ernst van een verslaving niet onmiddellijk zichtbaar. Mensen kunnen hun gebruik en de gevolgen bagatelliseren of verbergen. Schaamte en de angst bij ontdekking het gebruik te moeten opgeven kunnen redenen zijn. Hierdoor kunnen mensen de ernst of omvang kleiner maken, de waarheid verdraaien of verbergen. Het idee dat ze hun gebruik onder controle hebben is een illusie en maakt onderdeel uit van de verslaving. Wanneer mensen hun verslaving als probleem erkennen, is er voortdurend spanning tussen de korte-termijn beloning (toegeven) en de lange-termijn investering (stoppen). Ze kunnen een verslaving dan ervaren als een kracht die groter is dan zijzelf. Veel bijkomende problemen zijn: het verwaarlozen van het lichaam en de leefomgeving, sociaal isolement en financiële problemen.

Het is weinig zinvol mensen verantwoordelijk te maken voor hun verslaving. Beter kun je inzetten op verantwoordelijkheid voor de consequenties en voor hoe mensen met hun verslaving omgaan. Stimuleer openheid, daarmee zorg je dat mensen ook na een terugval in contact blijven. Wees tegelijkertijd duidelijk over welk gedrag wel en niet (op de afdeling) geaccepteerd is en stel grenzen. Stem je interventies af op de fase van gedragsverandering (zie ook: veranderingsmodel). Formuleer haalbare doelen met een grote kans op succes. Ondersteun waar je kan in de basale zelfzorg en stimuleer gezonde voeding. De kunst in het contact is telkens opnieuw vertrouwen te geven en even zo vaak te accepteren dat dit vertrouwen geschonden kan worden.

Meer leren over verslaving en wat je kan doen als zorgprofessional? Astare Academie biedt verschillende trainingen aan over dit onderwerp. Klik hier of neem contact met ons op via academie@astare.nl.